Γενικά στοιχεία για τα Κορέστεια Καστοριάς

Στο βιβλίο του Άγγελου Σινάνη Π. Οικονόμου «Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα. Κορέστεια, τα χωριά της λήθης» διαβάζουμε τα εξής:

Η ονομασία «Κορέστεια» αποτελεί παραφθορά του αρχαίου ονόματος «Ορέστια». Η περιοχή της Π.Ε. Καστοριάς αποτελεί τμήμα της αρχαίας Ορεστίδας, γνωστής ως «Ορεστεία», «Ορεστειάδα» η «Ορέστια».

Η περιοχή των Κορεστείων διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στην εξέλιξη του Μακεδονικού Αγώνα, ενώ η ορεινή περιοχή των Κορεστείων υπήρξε σε όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου καταφύγιο κλεφταρματολών και οπλαρχηγών.

Στους οικισμούς των Κορεστείων ανήκουν ο Γάβρος, ο Νέος Οικισμός, ο Κρανιώνας, ο Άνω Κρανιώνας, ο Μαυρόκαμπος, ο Άγιος Αντώνιος, το Ποιμενικό, τα Χάλαρα, το Μακροχώρι, η Κορυφή, το Τρίβουνο, η Καλογερίτσα, ο Άνω Μελάς, ο Μελάς. Στα Άνω ή Βόρεια Κορέστεια ανήκουν το Βατοχώρι, η Κρυσταλλοπηγή, το Μοσχοχώρι, ο Κώττας, το Πράσινο-Τρίγωνο, η Σφήκα, το Ανταρτικό, το Πισοδέρι.

Ενδεικτικά γίνεται αναφορά στα παρακάτω χωριά:

Ο Γάβρος είναι το πρώτο από μία ομάδα αμιγώς πλινθόχτιστων οικισμών που συναντά ο επισκέπτης σχεδόν δίπλα από τον δρόμο προς τις Πρέσπες. Απέναντί του χτίστηκε το 1972 ο Νέος Οικισμός (Νέος Γάβρος). Ο οπλαρχηγός του Μακεδονικού Αγώνα Δημήτριος Νταλίπης, ο οποίος έδρασε δυναμικά στην περιοχή, καταγόταν από οικογένεια του χωριού. Ο οικισμός είναι σήμερα εγκαταλειμμένος, πλην όμως αξιοπρόσεκτος λόγω των πλινθόκτιστων οικοδομημάτων.

Ο Νέος Οικισμός χτίστηκε την οκταετία 1972-1980 με σκοπό τη μετοίκηση κατοίκων πλινθόχτιστων οικισμών των Κορεστείων σε σύγχρονες κατοικίες και ανήκει στον Δήμο Καστοριάς.Είναι χτισμένος σε λόφο με αμφιθεατρική θέα, έχει μεγάλους δρόμους και φιλοξενεί κατοίκους του πρώην Γάβρου, του Κρανιώνα/Άνω Κρανιώνα, του Μαυρόκαμπου και του Αγίου Αντωνίου. Από 1982-1983 άρχισαν να λειτουργούν το Δημοτικό σχολείο και το Γυμνάσιο. Σήμερα λειτουργεί μόνο το Δημοτικό σχολείο. Το 1985 οικοδομήθηκε στην περιοχή και ο θαυμαστός ναός του Αγίου Παντελεήμονα. Στον Νέο Οικισμό ο ταξιδιώτης-περιηγητής μπορεί να βρει μίνι μάρκετ, καφετέριες, ταβέρνες και ξενώνες.

Ο Κρανιώνας, το δεύτερο καθαρά πλινθόκτιστο χωριό των Κορεστείων και εγκαταλειμμένο πλέον, βρίσκεται στη νότια άκρη του κάμπου των Κορεστείων.Στη θέση «Σμέση» το ρέμα Μελά ή Μακροχωρίου ενώνεται με τον Λαδοπόταμο και δημιουργείται εκεί ένα πλούσιο φυσικό τοπίο γεμάτο βελανιδιές, κρανιές και σκλήθρα που τους καλοκαιρινούς μήνες αποτελεί υπέροχο προορισμό για αναψυχή και ψάρεμα πέστροφας. Ο πεζοπόρος του χωριού, μέσα στα διαφορετικού πλάτους δρομάκια και μπροστά στα καλοδιατηρημένα αρχοντικά της μικρής πλατείας, χάνει την αίσθηση του χρόνου μεταφερόμενος σε παλαιότερες εποχές.

Ο Άνω Κρανιώνας είναι μικρότερος από τον Κρανιώνα αλλά με την ίδια αρχιτεκτονική ταυτότητα. Είναι επίσης εγκαταλειμμένο χωριό, αλλά μαζί με τον Κρανιώνα μάγεψαν τον Παντελή Βούλγαρη και τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, οι οποίοι γύρισαν εκεί σκηνές από τις ταινίες τους «Νύφες» και «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» αντίστοιχα. Η ευρύτερη περιοχή είναι πανέμορφη, το τοπίο είναι γαλήνιο και το βλέμμα χάνεται βαθιά στα δάση.

Το Μακροχώρι αποτελεί οικονομικά ζωντανή κοινότητα με εντατικές καλλιέργειες φασολιών. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει εκείκαφεδάκι ή τσίπουρο στα καφενεία που είναι ανοιχτά όλη τη διάρκεια της ημέρας. Διαθέτει τη μεγαλύτερη ίσως πλατεία των Κορεστείων. Εκεί βρίσκεται η πετρόχτιστη νέα εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Οι κατοικίες του χωριού είναι κυρίως πλινθόχτιστες, χωρίς όμως να λείπουν και τα πετρόχτιστα κτήρια.

Ο Άνω Μελάς είναι οικονομικά ενεργός χάρη στις εντατικές καλλιέργειες φασολιών και στην αγροτική παραγωγή γενικότερα. Οι κάτοικοι διατηρούν κήπους, κυρίως για αυτοκατανάλωση.

Ο ορεινός Μελάς (Στάτιστα), όπως και ο Άνω Μελάς, αποτελεί παράδεισο για τους φυσιολάτρες. Περιτριγυρίζεται από δάση με πολλές πεζοπορικές διαδρομές. Διαθέτει λιγοστά πλινθόχτιστα και πολλά περισσότερα πετρόχτιστα σπίτια.Κάθε χρόνο στις 13 Οκτωβρίου (ημέρα θανάτου του Παύλου Μελά) που γιορτάζεται η επέτειος έναρξης του Μακεδονικού Αγώνα, ο Μελάς αποτελεί επίκεντρο των εκδηλώσεων. Στον Μελά καλλιεργούνται κυρίως φασόλια, ενώ οι κάτοικοι διατηρούν και κήπους με οπωρολαχανικά για δική τους προσωπική κατανάλωση κι επίσης ασχολούνται και με δασικές εργασίες.

Το Πράσινο έχει σήμερα μηδαμινό πληθυσμό. Μεταξύ των πλινθόκτιστων ερειπωμένων αρχοντόσπιτών του, δεσπόζει ο πετρόχτιστος ναός του Αγίου Γεωργίου (1868).

Σινάνης, Ά. (2015). Ταξίδια στην άλλη Ελλάδα. Κορέστεια, τα χωριά της λήθης. Θεσσαλονίκη: Αφοί Λ. Ακριτίδη Ο.Ε.

Με την επισκόπηση της βιβλιογραφίας για τα Κορέστεια ασχολήθηκαν όλοι οι 
 μαθητές των τάξεων Ε΄ και ΣΤ΄.